Nútíð og framtíð - Sumarfagnaður í Skaftafelli

Fjölmenni var á svæðinu við hátíðlega athöfn við þjónustumiðstöðina í Skaftafelli og gestir nutu veðurblíðunnar og góðra veitinga. Ráðherra umhverfis- og auðlindamála, Guðmundur Ingi Guðbrandsson, staðfesti stjórnunar- og verndaráætlun fyrir Breiðamerkursand, skrifaði undir stækkun þjóðgarðsins á suðursvæði, tók við greinargerð um framtíðarsýn fyrir Skaftafell ásamt því að afhjúpa fyrsta UNESCO skjöldinn í þjóðgarðinum.

Staðfesting ráðherra á [stjórnunar- og verndaráætlun fyrir Breiðamerkursand-vantar hlekk] er merkur áfangi í starfsemi þjóðgarðsins. Svæðið liggur u.þ.b. frá Fjallsá að vestan og í austur að Fellsá og kom inn í þjóðgarðinn sumarið 2017 þegar ríkissjóður keypti jörðina Fell og þáverandi umhverfis- og auðlindaráðherra friðlýsti svæðið. Svæðið nær m.a. yfir Jökulsárlón, Fellsfjöru og Fjallsárlón sem hafa verið hluti af vinsælustu ferðamannastöðum landsins undanfarin ár. Áætlunin er afrakstur viðamikils samráðs sem formlega hófst í janúar 2019 þegar samið var við þrjár rannsóknarstofnanir á Hornafirði, Rannsóknasetur Háskóla Íslands á Hornafirði, Nýheima þekkingarsetur og Náttúrustofu Suðausturlands, varðandi vinnu og ráðgjöf við gerð stjórnunar- og verndaráætlunar. Stjórnunar- og verndaráætlun er grunnur að stýringu verndarsvæða og eitt af meginverkfærum þjóðgarðsins til að standa skil á stefnu hans um verndun, upplifun og sköpun.

Þá var suðursvæði Vatnajökulsþjóðgarðs stækkað í dag þegar hluti jarðarinnar Sandfells í Öræfum og þjóðlendan Hoffellslambatungur urðu hluti af þjóðgarðinum. Í stækkuninni má til dæmis finna náttúruvættið Háöldu sem friðlýst var árið 1975, og Sandfell, en þar hefst gönguleið á hæsta tind landsins, Hvannadalshnjúk. Stækkunin er mikilvæg fyrir atvinnustarfsemi á svæðinu, en innan þess er aðkomuleið að Fall- og Virkisjökli sem eru fjölsóttustu jökulsporðarnir í Öræfum.

Vatnajökulsþjóðgarður var samþykktur á Heimsminjaskrá Sameinuðu þjóðanna árið 2019. Skráningin er viðurkenning á því að svæðið sé einstakt á heimsvísu vegna samspils elds og íss sem hefur leitt til stórbrotinnar náttúru. Guðmundur Ingi ráðherra afhjúpaði fyrsta UNESCO skjöldinn í þjóðgarðinum í dag. Skjöldurinn er staðsettur rétt austan við gestastofuna í Skaftafelli, umkringdur fjallafegurð Öræfanna. Fyrirhugað er að á hverju svæði þjóðgarðsins verði komið fyrir samsvarandi skjöldum.

Hrafnhildur Ævarsdóttir, aðstoðarmaður þjóðgarðsvarðar, tók á móti gestum í Skaftafelli og stýrði viðburðinum. Hrafnhildur sagði einnig frá þeirri góðu uppbyggingu sem á sér stað í Skaftafellli þessi misserin. Verið er að leggja lokahönd á fræðslutorg sem er staðsett framan við Skaftafellsstofu. Á torginu er lögð áhersla á góða upplýsingagjöf um svæðið ásamt því að fræða um hið einstaka samspil mannvistar og náttúru í Skaftafelli og áhrif loftlagsbreytinga á mannlíf og umhverfið. Einnig eru miklar framkvæmdir í gangi við nýtt fráveitukerfi, fjölgun rafmagnstengla og hólfa á tjaldsvæðinu, ný skemma er í byggingu og verið er að undirbúa byggingu nýs móttökuhúss á tjaldsvæðinu.

Steinunn Hödd Harðardóttir, þjóðgarðsvörður, ræddi um þann mikla áfanga sem náðst hefur með staðfestingu á stjórnunar- og verndaráætlun við Breiðamerkursand. Steinunn kom inn á mikilvægi stjórnunar- og verndaráætlunarinnar fyrir framtíðaruppbyggingu á Breiðamerkursandi, en Jökulsárlón var auk þess nýlega valið sem eitt af Vörðum, merkisstöðum Íslands. Vörður er heildstæð nálgun áfangastaðastjórnunar sem nýlega var ýtt úr vör af Þórdísi Kolbrúnu Reykfjörð Gylfadóttir, ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra. Fyrstu áfangastaðirnir sem hefja ferli til að verða Vörður eru Jökulsárlón, Gullfoss, Geysir og Þingvallaþjóðgarður. Verkefninu fylgja stór verkefni, svo sem undirbúningur fyrir rafhleðslustöðvar á svæðinu, hönnun gönguleiða og innkomutorgs, og gerð þolmarkarannsóknar fyrir svæðið. Einnig fór hún yfir þau nýju svæði sem voru að koma inn í þjóðgarðinn, Sandfell og Hoffellslambatungur.

Helga Árnadóttir, sérfræðingur, afhenti ráðherra minniskubb sem innihélt skjal með greinargerð stýrihóps um [framtíðarsýn fyrir Skaftafell-hér vantar hlekka], fyrsta þjóðgarð á Íslandi sem stofnaður var samkvæmt lögum um náttúruvernd, árið 1967. Greinargerðin er afrakstur viðamikils samráðs sem hófst á haustdögum 2020. Svæðisráð suðursvæðis og stjórn þjóðgarðsins tóku á fundum sínum í vor afstöðu til framlagðra valkosta stýrihópsins, á grunni gagna og rökræðu. Niðurstaðan er að fjölbreytt hlutverk Skaftafells samanstandi af eftirfarandi meginþáttum:

• Að vera áhugaverður viðkomu- og dvalarstaður ólíkra hópa sem vilja kynna sér náttúru svæðisins í bland við slökun og samveru með vinum og vandamönnum.
• Að taka vel á móti gestum í fallegri en látlausri gestastofu, mögulega í núverandi húsi með viðbótum, með veglegri sýningu sem fjallar um sérstöðu svæðisins og setur það í stærra samhengi loftslagsbreytinga.
• Að gefa starfsfólki kost á heilsársbúsetu í fjölbreyttu húsnæði innan Skaftafells í bland við aðra búsetukosti á nærsvæðum.
• Að gefa fyrirtækjum í ferðaþjónustu kost á aðstöðu fyrir sölu og undirbúning ferða á þjónustusvæðinu, ásamt aðstöðu fyrir starfsfólk.
• Að stuðla að öryggi íbúa og gesta í Öræfum með því að bjóða aðstöðu fyrir viðbragðsaðila eins og björgunarsveitir, lögreglu og slökkvilið og fjöldahjálparstöð í neyð.

Vatnajökulsþjóðgarður þakkar fyrir góðan stuðning umhverfis- og auðlindaráðuneytis sem og atvinnu- og nýsköpunarráðuneytis við ofantalin verkefni og þá sérstaklega fjármögnun í gegnum Landsáætlun um uppbyggingu innviða á friðlýstum svæðum og í gegnum Vörður – Merkisstaðir Íslands.

Verkefnin framundan eru vegleg og metnaðarfull. Vatnajökulsþjóðgarður stefnir áfram að góðri uppbyggingu og starfsemi til heilla náttúru og samfélagi.